جمال زن درجلال حجاب

مفهوم شناسي:

در قران و روايات ائمه هدي عليه السلام كلماتي درباره مسئله پوشش بيان شده كه شناخت دقيق ان در تبيين موضوع كمك شاياني مي كند از اين رو به بررسي اين واژه ها مي پردازيم:

تبرج :

در لغت به معاني بروز و ظهور مي باشد و معناي اصطلاحي تبرج، آشكار كردن و جلوه گري زينتهاي زن مي باشد.1

در جاي ديگر تبرج را خودنمائي در مقابل مردان معنا كرده و نوشته «تبرجت: اظهرت زينتها للرجال»2 بدحجابي يكي از مصاديق تبرج است.

حجب (حجاب):

يكي از معاني حجاب پرده و پوشش و حائل است.3 كلمه «حجاب» هم به معناي پوشيدن است هم به معني پرده و پوشش و بيشتر استعمالش به معني پرده است. اين كلمه از آن جهت معني پوشش مي دهد كه پرده وسيله پوشش است. شهيد مطهري در اين باره مي فرمايد: «همين امر موجب شده كه عده زيادي گمان كنند اسلام خواسته زن هميشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد و بيرون نرود در حالي كه وظيفه پوششي كه اسلام براي زنان مقرر كرده است بدين معني نيست.»4

جلباب:

در قران كريم جلباب يكي از پوششهاي لازم براي زنان مومنين معرفي شده است.

يا ايهاالنبي قل لازواجك و بناتك و نساء المؤمنين يدنين عليهن من جلابيهن ذلك ادني ان يعرض فلايوذين و كان الله غفورا رحيما 5

اي پيغمبر به زنان و دختران خود و زنان مومنين بگو كه خويش را به چادر فرو پوشند كه اين كار براي اينكه انها به عفت و حرمت شناخته شوند تا از تعرض و جسارت هوسرانان ازار نكشند بسيار بهتر است و خدا در حق خلق بسيار آمرزنده است.

يكي از فرهنگ شناسان كه تبع قابل توجهي در لباسها و پوششهاي مسلمانان انجام داده مي نويسد: «جلباب به معناي چادر بزرگي است كه در شرق، زنان هنگام بيرون شدن از خانه سرتاپاي خود را با آن مي پوشانند.»6

خمار:

يكي ديگر از پوششهاي كه قرآن كريم براي زن معرفي شده است خمار مي باشد.

قل للمومنات ... و ليضربن بخمر هن علي جيوبهن ...7

به زنان با ايمان بگو سرو سينه و دوش خود را با مقنعه بپوشانند.

در كتب لغت درباره اين لغت چنين آمده است كه خمر و خمار به معني سرتو پوشش است؛ شراب راه خمر » ميگويند زيرا حواس ظاهري و باطني را مي پوشاند؛ به روي سري زن نيز خمار مي گويند زيرا به وسيله ان سرش را مي پوشاند.8

زينت:

زينت در عربي از زيور در فارسي اعم مي باشد زيرا زينت هم به زيورهايي گفته مي شود كه از بدن جدا مي شوند مثل جواهرت و هم به آرايشهايي گفته مي شود كه به بدن متصل است نظير سرمه و ...9

در تفسير صافي به نقل از علي بن ابراهيم قمي از ابي جعفر عليه السلام آمده است : «امام باقر عليه السلام فرمودند: زينت ظاهر عبارت است از جامه، سرمه، انگشتر، خضاب دستها و النگو، سپس فرمودند زينت براي محارم جاي گردنبند به بالاتر و جاي بازوبند به پائين و خلخال به پائين است و سوم زينتي است كه اختصاص به شوهر دارد و آن تمام بدن است.»10

عفت:

عفت يك بينش، منش و يك صف و خوي عالي است.

«العفه حصول حاله للنفس تمتنع بها عن غلبه الشهوه»11

تاريخچه حجاب :

1- پوشش امتياز بشر در مقايسه با حيوانات

پوشش ، يك امتياز بشر در مقايسه با ساير حيوانات است كه با توجه به خلقت ويژه اندام انسان و غرايز و استعدادهاي اوامري ضروري و لازم مي باشد.

بنابر گواهي متون تاريخي در اكثر قريب به اتفاق ملتها و آيينهاي جهان حجاب معمول بوده است هرچند حجاب در طول تاريخ فراز و نشيبهاي زيادي را طي كرده و گاهي با اعمال سليقه حاكمان تشديد يا تخفيف يافته ولي هيچگاه به طور كامل از ميان نرفته است.12

2- فطري بودن حجاب

خلقت لباس براي هر يك از زن و مرد هديه اي است الهي كه بشر ارزاني شده است و برهنگي و كنار گذاشتن لباس دامي است از سوي شيطان و اولياي او كه براي فريب انسان گسترده شده است.13

در قران كريم دراين باره چنين آمده است :

اي فرزند آدم براي شما لباس فروفرستاديم كه اندام شما رامي پوشاند ومايه زينت شماست ولباس تقوا بهتراست اين ازآيات خداونداست باشدكه متذكرشده اند گيريد.14

3- حجاب در اديان

3-1- اديان الهي

3-1-1- حجاب در آئين يهود :

درباره قوانين حجاب در قوم يهود چنين آمده است: اگر زني به نقص قانون يهود مي پرداخت چنانكه مثلا بي انكه چيزي بر سر داشت ميان مردم آمد و شد مي كرد يا در شارع عام نخ مي رشت يا با هر صنفي از مردان درد و دل مي كرد يا صدايش آنقدر بلند بود كه چون در خانه اش تكلم مي نمود همسايگانش مي توانستند سخنان او را بشنوند در ان صورت مرد حق داشت بدون پرداخت مهريه او را طلاق دهد.15

3-1-2- حجاب در دين مسيح

در انجيل چنين نقل شده است: «وهمچنين خويشتن را بيارايند به لباس مزين به حيا و پرهيز، نه به زينتها و طلا و مرواريد و رخت گرانبها بلكه چنان كه زناني را مي شايد كه دينداري مي كنند به اعمال صالحه»16

3-1-3- حجاب در آئين زرتشت

«در كيش آريايي زنان محترم، محجوب بوده اند زنان محترم در ايران براي حفظ حيثيت طبقه ممتاز و ايجاد حدودي كه آنها را از فرمان عادي و طبقه چهارم، امتياز دهد صورت خود را مي پوشانند و گيسوان خود را پنهان نگه مي داشتند.»17

نقش اسلام در تعديل پوشش زن

قدر مسلم اين است كه پوششي كه در اسلام به زنان امر نموده است حبس كردن زنداني زن نيست در برخي كشورها چون ايران قديم و هند و چين چنين عقيده هايي وجود داشته است علاوه بر اين پوششي كه در دين اسلام بيان شده خيلي آسان تر و سهل تر از ساير اديان و مانند يهود و مسيح .... بوده است، اسلام در واقع با ارائه چهار چوب صحيح براي پوشش زن، زمينه فعاليت وي را در صحنه هاي مختلف سياسي فرهنگي و اقتصادي جامعه فراهم مي كند؛ بدون آنكه زن در اين حضور آسيبي به خود و جامعه برساند، در مجموع با وجود جنبه هاي فطري بودن و ديني بودن حجاب براي زن، دشمنان بشريت همواره در جهت مخالف به تبليغ و انحراف انسانها پرداخته كه در جوامع مختلف در آسيب پذيري فرهنگ حجاب تاثير مهمي را بر جاي گذارده است.18

حجاب در عصر حاضر

سير نزولي حجاب در غرب:

تا دو سه قرن اوضاع پوشش زن در جهان تا حدودي مناسب بوده و شكلهاي مبتذل امروزي وجود نداشت عواملي چون : پيدايش نظريات فلسفي مكاتب جديد، سخت گيريهاي كليسا، تحقير و ظلم كردن به زنان، كنار زدن دين از صحنه زندگي مردم و داغ نگه داشتن بازار كالاهاي مصرفي .... از عواملي بود كه در وضعيت پوشش در غرب تاثير بسزايي داشت.19

سير نزولي حجاب در كشورهاي اسلامي:

اين عوامل تاثير بر اشاعه بدحجابي و بي حجابي از سوي كشورهاي استعمارگر بر روي بسياري دول اسلامي داشته است كه از جمله ايران، تركيه، الجزاير، اندلس، و ... از جمله اين كشورها مي توان نام برد. اضافه بر ان عواملي چون حكام دست نشانده، اساتيد غربي، روشنفكران غربزده و عدم آگاهي عامه مردم از فلسفه حجاب از عوامل تاثير گذار بر سير نزولي حجاب در كشورهاي اسلامي بود.


ابعاد حجاب اسلامي

در تحقق حجاب اسلامي وجود و بعد ايجابي و سلبي لازم است؛ مراد از بعد ايجابي حجاب، وجوب پوشش بدن و مراد از بعد سلبي آن؛ حرام بودن خودنمايي به نامحرم است بنابراين از نظر اسلام زني با حجاب است كه علاوه بر رعايت پوشش صحيح اسلامي، از هر گونه رفتار و حركاتي كه سبب جلب توجه نامحرم شده خودداري كند.20

معرفي پوشش هاي اسلامي در قران كريم و روايات

به دو پوشش مهم كه قران زنان را به آن سفارش نموده است قبلا اشاره نموديم كه خمار (مقنعه) و جلباب (چادر) بوده21 علاوه از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم نقل شده است:

ولغير ذي محرم اربعه اثواب: درع، خمار، جلباب و ازارء 22

خمار به معناي مقنعه، جلباب، چادر ، درع ، پيراهن و ازا شلوار مي باشد.

سراويلات :

پيامبر اكرم (صلي الله عليه وآله و سلم) مي فرمايند:

ايها الناس اتخذوالسراويلات، فانها استرثياتكم و حصنوابها نساوكم اذا خرجن 23

اي مردم شلوار بپوشيد كه بهترين پوشش براي اندام شماست و با شلوار زنانتان را هنگام بيرون رفتن از خانه حفظ كنيد.

حفظ ارزش حجاب علاوه برداشتن پوشش صحيح نياز به عفاف در گفتار و رفتار ، حركات دارد از جمله عطرآگين نبودن در برابر نامحرم، عدم اختلاط با نامحرم، دست ندادن با نامحرم، عدم جلب توجه مثل كوبيدن پا بر زمين، و عفاف در نگاه كه درباره همه اين موارد در قرآن كريم و روايات ائمه هدي عليه السلام براي زنان سفارش هايي شده است كه به جهت خلاصه كردن بحث ذكر آن خودداري مي كنيم.

رنگ حجاب قراني

جلب در بسياري از كتابهاي لغت به معناي تيرگي و سياهي شب است.24 همچنين در روانشناسي رنگها امده است كه سياه به معناي «نه» مي باشد.25

تقرير پيامبر در زماني كه زنان انصار با نزول آيه خمار و آيه جلباب پوشش مشكي را انتخاب كردند دليلي بر تاثير اين رنگ از ديدگاه معصوم عليه السلام مي باشد26 و ويژگي رنگ مشكي كه نه تنها در انسان شور و هيجاني ايجاد نمي كند و باعث جلب توجه نمي شود بلكه حامل پيام دور باشي نسبت به نگاههاي آلوده مي باشد. همين ويژگي خاص يكي از اهداف مهم حجاب و پوششي است كه در وراي آن امنيت حضور زن ، در اجتماع تامين مي شود.27

كراهت نداشتن پوشش سياه براي زنان

مرحوم صاحب جواهر فرموده: «روايات مربوطه به كراهت سياه پوشي شامل زنان نميشود.»ايشان در كتاب خود طبق تصريح كتابهاي مقصودي از علماي اماميه، كراهت پوشش سياه را مختص به مردان معرفي نموده زيرا شارع مقدس پوشش غليظ تر و بيش تري براي زنان هنگام مواجهه با نامحرم قرار داده است و رنگ مشكي در مقايسه با رنگهاي ديگر به نحو بهتري پوشش غليظ تر و بيش تر را تامين مي كند.

كراهت پوشش مشكي مختص به مردان آن هم در غير كفش، عمامه و عبا است حتي يكي از فقيهان برجسته شيعه به كراهت چادر مشكي فتوا نداده اند بلكه برعكس مراجع تقليد مثل رهبر معظم انقلاب ايت الله خامنه اي به عدم كراهت چادر مشكي تصريح كرده و بعضي نيز مانند آيت الله فاضل لنكراني و آيت الله تبريزي به برتري حجاب با چادر مشكي فتوا داده و فرموده اند : چادر مشكي بهترين نوع حجاب است.28

حدود پوشش

پوشش مردان:

« برمردان پوشش واجب نيست مگر در عورت، اما اگر علم داشته باشيم كه زنان عملا به بدن مانگاه مي كنند پوشش از باب عدم تعاون بر اثر واجب است»29 زيرا در قران كريم فرموده است :

لاتعاونوا علي الاثم و العدوان

بر گناه و دشمني همكاري نكنيد.

پوشش زنان :

پوشاندن غير وجه و كفين بر زن واجب است و در پوشش بدين نحو جزء ضروريات و مسلمات است و از نظر قران ، حديث و فتاوي هيچ اختلاف و تشكيكي در اين باره وجود ندارد.31

فتواي مراجع عاليقدر همچون امام خميني قدس سره شريف32، بهجت33، گلپايگاني34 و فاضل لنكراني35 درباره حدود پوشش زن چنين است: زن بايد بدن و موي خود را از نامحرم بپوشاند بلكه احتياط واجب آن است كه بدن و موي خود را از پسري هم كه بالغ نشده ولي خوب و بد را مي فهمد (به حدي رسيده كه مورد نظر شهواني است) بپوشاند.

بنابراين حدود پوشش از جنبه فقهي براي مرد وجوب سترعورت و براي زن پوششي تمام بدن به استثناي وجه و كفين مي باشد. اما از جنبه تربيتي به دليل انكه تعاون براثم و گناه نداشته پوشاندن وجه و كفين براي همه خانمها در شرايط ذيل از نظر كمك بر تقواي مردان يا اجتناب از تبرج از ديدگاه فقها واجب است:

1- عروس

2- چهره هاي ارايش شده

3- دختران زيبارو

4- قرار گرفتن در محيطي كه مردان رعايت نگاه شرعي را نمي كنند.

5- مواردي كه به تشخيص خود زن زير نگاه نامحرم خاصي قرار گرفته است.

--------------------------------------------------------------------------------

پي نوشتها:

1- ابوالحسن احمد بن فارس بن ذكريا : «معجم القاييس اللغه » ، تحقيق و ضبط عبدالسلام محمد هارون، بيروت، دارالفكر 1399 م، ج 1، ص 238.

2- طاهره، احمدي: «ترتيب قاموس المحيط»، بيروت، دارالكتاب العلمي، 1399 م ، ص 24 .

3- حسين بن محمد، دامغاني، «قاموس قران» كريم عزيزي نقاش، بي جا، مزدك ، 1361 ، ج 1، ص 145.

4- رك : مرتضي مطهري: «مساله حجاب» ، تهران، صدرا، 1379 ، هـ، ش ، ص 71.

5- سوره احزاب (33) ، آيه 59.

6- رابنهات، بيتران «فرهنگ البنه مسلمانان» ، حسينعلي هروي، تهران ، بنگاه ترجمه و نشر كتاب 1359 ، ص 117.

7- سوره نور (24) ، آيه 31.

8- فخر الدين ، طريحي، «مجمع البحرين»، تهران، مكتبه المرتضويه، ي تا، ص 159

9- مرتضي ، مطهري، مساله حجاب ، ص 131.

10- رسول جعفريان: «رسائل الحجابيه» ، قم ، دليل ما، 1380 ، ج 2 ، ص 1182.

11- حسين ، راغب «المفردات في غريب القران» ، ص 339.

12- ر. ك ، علي ، محمدي: «حجاب در اديان الهي» ، قم ، اشراق ، 1372 ، صص 22و 42.

13- ر. ك ، علي ، محمدي: «حجاب در اديان الهي، قم ، اشراق ، 1372، صص 22و 42.

14- سوره اعراف (7) ، آيه 26.

15- ويل، دورانت: رتاريخ و تمدن» ، احمد آرام و ديگران، تهران، عصر ايمان ، انتشارات علمي فرهنگي ، ج 4، ص 461.

16- كتاب مقدس، (عهد جديد و عهد قديم) ، ترجمه انجمن كتاب مقدس، 1987 ، رساله پولس رسول به تيموناوس باب دوم فقره هاي 11-9

17- حسن ، صدر : «حقوق زن در اسلام و اروپا»، تهران، جاويدان ، 1357 ، صص 5 و 7 .

18- رك، حسين مهدي زاده، «حجاب شناسي چالش ها و كاوشهاي جديد» قم ، حوزه علميه مركز مديري ، 1381، ص 47.

19- ر. ك ، محمد ، شعاعي، در وصف11، تهران، محيي، 1378، ص 132.

20- ر. ك . حسين مهدي زاده ، «دفاع غير منطقي از بدحجابي» قسمت اول، نشريه رسالت مورخه 3/4/1383.

21- سوره نور (24) آيه 31 ، سوره احزاب (33) آيه 59.

22- ابوعلي الفضل بن الحسن، طبرسي، «مجمع البيان» سيد ابراهيم مير باقري، تهران، فراهاني بي تا، ج 7، ص 155.

23- ميرزا حسين ، نوري؛ «مستدرك الوسائل و مستبط المسائل »قم ، سلسله آل البيت الاحياء التراث ، 1408 هـ، ق، ج 3 ، ص 244.

24- عبدالنبي ، قيم : «فرهنگ معاصر عربي فارسي» تهران، موسسه فرهنگ معاصر ، چاپ اول ، بي تا، ص 368.

25- ماكس، لوشر، «روان شناسي رنگها» و يدالله بي زاده ، چاپ چهاردهم، 1378 ، ص 97.

26- ابوداوود سليمان بن اشعث: «عون المعبود شرح سنن ابي داود» محمد اشرف بن امير عظيم آبادي، مدينه، المكتبه السليه، ج 2، ص 183.

27- محمد حسن ، نجفي ، «جواهر الكلام في شرح شرايع الاسلام ، دارالكتاب الاسلاميه ، چاپ هفتم ، 1392 هـ. ق.

28- سيد محسن محمودي ، «مسائل جديد از ديدگاه علما و مراجع تقليد» ، ويژه نامه فرهنگ اسلام، بهار سال 1379 ، ج 1، ص 7.

29- ابوالقاسم ، الموسوي خوئي: «مستند عروق الوثقي»، تاليف محمد تقي خوئي، النجف الاشرف، 1404 ، هـ. ق ، 1375، ج 1، ص 129.

30- سوره مائده (5) آيه 2.

31- مرتضي مطهري، مساله حجاب، ص 80.

32- روح الله الموسوي الخميني «تحرير الوسيله» ، ج

33- محمد تقي، بهجب «رساله توضيح المسائل » قم ، شفق، احكام نكاح، ص 385 ، مساله 937.

34- سيد محمد رضا ، گلپايگاني: رساله توضيح المسائل، قم انتشارات دارالقران كريم، بي تا، ص 413.

35- محمد فاضل لنكراني ‹‹ رساله توضيح المسائل ، قم ، انتشاات سرور ،1416 ، ه . ق ص 463 .

منبع: مذهبي

:: موضوعات مرتبط: عفاف و حجاب , درباره عفاف و حجاب , ,
:: برچسب‌ها: حجاب , درمورد حجاب و عفاف , عفاف و حجاب , مطالبي در مورد عفاف و حجاب , داستانهايي از حجاب , درباره عفاف و حجاب , پرسش و پاسخ درباره عفاف و حجاب , حجاب در كلام بزرگان ,
:: بازدید از این مطلب : 3636